انسان‌ها به دلیل ندانستن، از برخی بیماری‌ها می‌ترسند. در نظر عموم مردم، فلج یعنی نتوانستن حرکت کردن اندام‌ها. همچنین فکر می‌کنند که فلج شدن باعث می‌شود که همه حس‌ها مثل لمس و کنترل بدن از دست بروند. اما واقعا فلج این معنی ندارد و متفاوت است. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. فلج انواع مختلفی با شدت‌های متفاوت دارد. گاهی فلج همیشگی و گاهی موقتی است. همچنین ممکن است شدت فلج با زمان تغییر کند. یعنی اول بیماری شدید باشد و بعدا کم شود یا برطرف شود یا با درمان بهبود یابد. در اصل پیشنهاد می‌کنیم برای تشخیص نوع بیماری به دکتر پارزی بروید. اما اگر می‌خواهید در این مورد اطلاعات بیشتری بدست آورید، در این مقاله قصد داریم انواع فلج اندام را معرفی کنیم. با ما همراه باشید.
فلج به چه معناست؟
فلج یعنی نتوانستن حرکت کردن یا فلج شدن عضلات. این نتوانی گاهی همیشگی و گاهی موقتی است. دلیل فلج شدن آسیب به اندام نیست، بلکه آسیب به عصب، باعث فلج شدن اندام می‌شود. دلیل اصلی فلج شدن می‌تواند از موارد زیر باشد:
- ممکن است مغز آسیب ببیند و نتواند به بخشی از بدن سیگنال بفرستد.
- مغز احساسات را از بخش‌های مختلف بدن می‌گیرد، اما نخاع آسیب دارد و انتقال ممکن نیست.
- گاهی آسیب به نخاع باعث می‌شود که ارسال و دریافت سیگنال ممکن نباشد.
- نخاع سیستم امنیتی مغز است، اگر این سیستم خراب شود ارسال و دریافت ممکن نمی‌شود. آسیب به نخاع می‌تواند به خاطر اتفاقاتی مثل ضربه، تصادف و بیماری اتفاق بیفتد.
- در برخی موارد کم‌رخ آسیب به اندام باعث انواع فلج اندام می‌شود. مثلا کسانی که دیابت دارند، دیابت روی اعصاب اندام‌هایشان اثر می‌گذارد، مثلا مشکلاتی در حرکت پا دارند. مشکل پا در این افراد به شکل حرکت با سختی رخ میدهد.
اندام چگونه فلج میشوند
فلج اندام انواع مختلفی دارد که هر کدام از آنها دلایل متفاوتی دارند. اما بیشتر آسیب‌های نخاعی که به خاطر تصادف، سقوط، آسیب‌های ورزشی و آسیب‌های خشونت‌آمیز اتفاق می‌افتند، می‌توانند عامل فلج اندام باشند. دلایل دیگری که می‌توانند انواع فلج اندام را ایجاد کنند، عبارتند از:
- بیماری ALS یا لوگریگ یا اسکروز جانبی آمیوتروفیک
- آسیب مغزی تروماتیک یا TBI
- بیماری فلج مغزی
- لوکودیستروفی و اتاکسی فردریش که از اختلالات ارثی هستند
- بیماری‌های لایم، سندروم فلج اطفال و بیماری‌های مشابه باکتریایی و ویروسی
- سندروم گلین باره و بیماری‌های خود ایمنی دیگر
- اسکلروز چندگانه
- دیستروفی عضلانی
- سکته مغزی
- تومور ستون فقرات
شدت فلجی که هر یک از این دلایل ایجاد می‌کنند، متفاوت است و فرد بسته به پیشینه‌ای که در بیماری‌های دیگر دارد، ممکن است نوع متفاوتی از فلج شدن را تجربه کند.
انواع فلج اندام چیست؟
مغز و نخاع می‌توانند به روش‌های مختلف آسیب ببینند، که باعث انواع مختلفی از فلج شدن بدن میشوند. اما در کل ۴ نوع فلج اصلی وجود دارد:
- کوادری پلژی: فلج شدن همه چهار اندام
- پاراپلژی: فلج شدن اندام‌های پایینی یا از کمر به پایین
- مونوپلژی: فلج شدن فقط یک اندام بدن
- همی پلژی: فلج شدن یک طرف کامل بدن
در ادامه هر یک از این انواع را توضیح می‌دهیم و سپس سه نوع دیگر فلج شدن که فلج مغزی، فلج صورت و فلج خواب هستند را معرفی می‌کنیم.
مونوپلژی چیست؟
مونوپلژی یکی از انواع فلج اندام است که فقط یک اندام را تحت تاثیر قرار میدهد و اندام کاملا فلج نمی‌شود. این نوع فلج بر سایر اندام‌ها اثری ندارد و فردی که مونوپلژی دارد، سایر اندام‌هایش را کنترل می‌کند.
دلیل اصلی ایجاد مونوپلژی چیست؟
دلیل اصلی مونوپلژی، فلج مغزی است. اما عوامل دیگری هم می‌توانند این نوع فلج اندام را ایجاد کنند. فلج نخاعی، سکته مغزی، تومور مغزی و سایر انواع آسیب‌های مغزی از عوامل این نوع فلج شدن هستند. همچنین آسیب دیدن عصب‌ها به خاطر بیماری، جراحی و آسیب دیدن نورون‌های حرکتی نیز می‌تواند مونوپلژی را ایجاد کند. گاهی فلج یک اندام خاص موقتی است. اکثرا با فیزیوتراپی قدرت اندام مورد نظر برگردانده می‌شود.
فلج همی پلژی چیست؟
این نوع فلج، یک طرف بدن را فلج می‌کند یعنی دست و پا فلج میشوند. در ابتدای همی پلژی، فرد اول احساس سوزن سوزن شدن در دست و پا می‌کند و بعد عضلات به تدریج ضعیف میشوند و تا فلج کامل اندام ادامه می‌یابند. در این نوع از انواع فلج اندام، شدت فلج شدن در افراد متفاوت است و عوامل مختلفی در پیشرفت بیماری نقش دارند. همی پارزی بیماری است که در آن یک طرف بدن ضعیف می‌شود. این دو بیماری را نباید با هم یکی دانست. اگر فردی بیماری عصبی داشته باشد احتمال اینکه از همی پارزی به همی پلژی برسد، زیاد است. این نوع فلج هم گاهی موقتی است و با فیزیوتراپی بهبود می‌یابد.
دلیل اصلی فلج همی پلژی چیست؟
دلیل اصلی این نوع فلج هم مشکلات مغزی است. آسیب به نخاع، آسیب به سیستم عصبی و مغز می‌تواند همی پلژی را ایجاد کند.
فلج پاراپلژی چیست؟
پاراپلژی یعنی فلج شدن اندام‌های پایین کمر. علائم فلج اندام های تحتانی، فلج باسن و دو پا هستند. همچنین ممکن است بر عملکردهای اندام‌های این قسمت مانند تمایلات جنسی اثر منفی بگذارد. در نظر عموم مردم، این نوع از انواع فلج اندام، یعنی فرد نتواند حرکت کند و چیزی احساس کند. اما واقعا این نوع فلج برای هر فرد متفاوت است. این نوع فلج همیشگی نیست و ممکن است به خاطر اختلال در مغز و نخاع رخ دهد و با ترمیم نورون‌ها بهبود یابد. فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا سلامتی خود را برگرداند. اگر فردی در تصادف فلج اندام تحتانی شود، دیه فلج اندام تحتانی مثل دیه کامل است.
دلیل ایجاد فلج پاراپلژی چیست؟
فلج نخاعی یا آسیب نخاعی، عمده‌ترین عامل ایجاد فلج اندام تحتانی است. این آسیب باعث می‌شود که مغز نتواند پیام‌های خود را به اندام‌های مورد نظر بفرستد و یا از آنها دریافت کند. عفونت‌ها و تومورهای نخاعی، ضایعات نخاعی، عفونت‌های مغزی و گاهی آسیب عصب‌های کمر و باسن نیز می‌توانند منجر به این نوع فلج شوند. همچنین ناهنجاری‌های مادرزادی، کمبود اکسیژن در مغز و نخاع در اثر تصادفات و ضربه‌ها نیز می‌توانند عامل ایجاد این بیماری باشند. برای درمان فلج اندام تحتانی، باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. 
بیشتر بخوانید:سیاتیک چیست؟ علائم و روش های درمان آن
فلج کوادری پلژی چیست؟
فلج چهار اندام یا کوادری پلژی یا تتراپلژی، نوعی از فلج است که در آن ارتباط مغز با اندام‌های زیر گردن قطع می‌شود. این فلج می‌تواند در هر فردی شدت و شکل متفاوتی داشته باشد. به همین دلیل، میزان بهبودی هر بیمار متفاوت است. برخی از بیماران با فیزیوتراپی می‌توانند وضعیت خود را بهبود بخشند و برخی دیگر بدون نیاز به درمان خوب میشوند.
دلیل ایجاد فلج کوادری پلژی چیست؟
کوادری پلژی یک حالت فلج اندام است که ممکن است به دلیل آسیب مغزی، سکته یا فشار بر نخاع رخ دهد. بعضی از افراد همان لحظه که آسیب می‌بینند، کوادری پلژی میشوند. اما ممکن است پس از درمان یا عمل جراحی، وضعیت آنها بهتر شود و فلج کمتری داشته باشند. عوامل اصلی که می‌توانند منجر به کوادری پلژی شوند، حوادث، خشونت، آسیب‌های ورزشی مخصوصا در ورزش‌هایی مثل فوتبال و ضربه‌های تروماتیک هستند.
علل دیگری که می‌توانند باعث کوادری پلژی شوند، عبارتند از:
- سرطان و عفونت در قسمت نخاع
- آسیب مغزی که ناشی از عفونت و سکته است
- کاهش اکسیژن مغز به خاطر غش، بیهوشی و شوک حساسیتی
- صدمه شدید به عصب‌های بدن
- استفاده زیاد از الکل و مواد مخدر
- حساسیت به دارو
فلج مغزی چیست؟
کوادری پلژی یک حالت فلج اندام است که معمولا در زمانی رخ میدهد که مغز فرد هنوز رشد نکرده است و اغلب قبل از تولد اتفاق می‌افتد. نشانه‌های این حالت فلج در دوران نوزادی و پیش از شروع مدرسه مشهود میشوند. این حالت فلج باعث می‌شود که فرد در حرکت دچار مشکل شود و با رفلاکس‌های زیاد و شلی، حرکات ناخودآگاه و سختی در راه رفتن مواجه شود. علاوه بر این، این افراد ممکن است در بلعیدن دچار مشکل شوند و چشم‌های آنها هماهنگ نباشند. ماهیچه‌های این افراد سخت است و این باعث می‌شود که حرکت کردن برای آنها دشوار باشد. گاهی اوقات این حالت فلج منجر به فلج کل اندام می‌شود. تاثیر این حالت فلج بر افراد متفاوت است؛ بنابراین برخی از افراد تنها در راه رفتن مشکل دارند و برخی دیگر به کم توانی ذهنی مبتلا میشوند. برای این حالت فلج، هیچ درمانی وجود ندارد و فرد باید تا پایان عمر با آن کنار بیاید. البته در برخی موارد، درمان‌هایی برای بهبود عملکرد فرد موجود هستند.
علائم فلج مغزی چیست؟
این نوع فلج اندام در هر فردی متناسب با شرایط خودش تغییر می‌کند و همانند دیگر انواع فلج، یکسان نیست. اما معمولاً این افراد با مشکلاتی در حرکت، گفتار و بلعیدن غذا و همچنین عدم هماهنگی بین اعضای بدن روبرو هستند. گاهی اوقات برخی از آنها وقتی قدم می‌زنند، به سمت یکی از طرف‌ها می‌لغزند، یا پایشان را روی زمین می‌کشند، زانوهایشان به هم می‌خورند و راه رفتنشان نامنظم است.
چه مشکلاتی از آسیب فلج مغزی به وجود می‌آیند؟
این فلج اندام علاوه بر مشکلات حرکتی ناشی از ناهماهنگی اعضا، باعث ایجاد برخی از عوارض و بیماری‌ها برای فرد می‌شود. این بیماری‌ها عبارتند از:
- تشنج یا صرع
- مشکلات شنوایی و بینایی
- حس درد یا لمس ناطبیعی
- بی‌اختیاری ادرار و یبوست
- اختلالات عاطفی و روانی
این نشانه‌ها معمولا با گذر زمان و بزرگ شدن فرد بیشتر نمی‌شوند و فقط ممکن است تغییراتی در شدت برخی از آنها اتفاق بیفتد. مثلا عضلات کوچک و سخت شوند و فلج عضلانی ایجاد شود؛ بیماران اگر از درمان‌هایی مثل فیزیوتراپی محروم باشند، وضعیتشان بدتر می‌شود. زمانی که کودک نشانه‌هایی از اختلال در رشد، ارتباط با محیط و بلعیدن غذا داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
فلج صورت چیست؟
فلج صورت (فلج بل) یکی از انواع فلج اندام است که در آن عضلات صورت شل میشوند. این فلج ناشی از آسیب عصب صورت است که ممکن است یک طرف یا هر دو طرف صورت را تحت تاثیر قرار دهد. عواملی مثل عفونت و التهاب عصب صورت، ضربه به سر، تومور در سر و گردن و سکته مغزی می‌توانند این فلج را ایجاد کنند. مدت زمان این فلج بستگی به علت آن دارد. مثلا در فلج بل، صورت به طور ناگهانی فلج می‌شود. در حالی که در تومور، این فلج به آرامی رخ میدهد. فلج ممکن است همیشگی یا موقت باشد.
فلج صورت به چه دلیلی رخ میدهد؟
فلج بل یکی از شایع‌ترین انواع فلج‌ها است که در آن عصب صورت به دلیل التهاب مبتلا می‌شود و یک طرف عضلات صورت را شل می‌کند. علت دقیق آن معلوم نیست و ممکن است زمانی رخ دهد که عصب صورت با ویروس عفونت کند. این فلج معمولا در مدت ۶ ماه خوب می‌شود. اگر فلج به خاطر سکته باشد، به این معنی است که عصب صورت در مغز آسیب دیده است. این آسیب ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن یا خونریزی مغزی باشد. همینطور ممکن است شکستگی استخوان جمجمه، عفونت گوش و بیماری‌های عفونی دیگر این فلج را ایجاد کنند. بعضی از نوزادان در زمان تولد فلج صورت دارند، اما ۹۰ درصد آنها به صورت خودکار بهبود می‌یابند. سندروم موبیوس و ملکرسون- روزنتال دو نوع فلج صورت مادرزادی هستند.
فلج خواب چیست؟
فلج خواب یک نوع فلج اندام است که با بقیه متفاوت است. در این فلج، فرد هوشیار است ولی نمی‌تواند حرکت کند. گاهی اوقات افراد در این حالت خفگی و فشار حس می‌کنند. نارکولپسی هم یک اختلال خواب است که با فلج خواب فرق دارد. در نارکولپسی، مغز خواب زیادی می‌خواهد و نمی‌تواند خواب را کنترل کند. اگر این مشکلات برای شما مزاحمت ایجاد می‌کنند، بهتر است از دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت بگیرید.
چه زمانی فلج خواب اتفاق می‌افتد؟
فلج خواب یک نوع فلج اندام است که در دو زمان مختلف اتفاق می‌افتد. یکی زمانی که قبل از خوابیدن هستید که به آن هیپناگوژیک می‌گویند و دیگری زمانی که بیدار می‌شوید که به آن هیچنوپومیک می‌گویند. وقتی خوابیده‌اید بدن شما آرام است و تغییرات را احساس نمی‌کنید. هیپناگوژیک زمانی رخ میدهد که در این حالت هوشیار باشید ولی بفهمید که نمی‌توانید صحبت کنید. دلیل فلج اندام در این زمان این است. در زمان خواب دو نوع حرکت چشم وجود دارد. یکی REM که حرکت سریع چشم است و دیگری NREM که حرکت آهسته چشم است. این دو حرکت در یک چرخه ۹۰ دقیقه‌ای تکرار میشوند. ۷۵ درصد زمان خواب NREM است. در زمان REM عضلات شما سفت میشوند و شما رویا می‌بینید. اگر قبل از پایان REM بیدار شوید، می‌فهمید که عضلات شما حرکت نمی‌کنند و این باعث می‌شود که احساس فلج شدن کنید. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، از هر ۱۰ نفر ۴ نفر فلج خواب دارند. عواملی که باعث ایجاد فلج خواب میشوند، عبارتند از: کمبود خواب، تغییر در الگوی خواب، شرایط روانی بد، خوابیدن رو به پشت و مصرف زیاد مواد.
سوالات رایج در حوزهی فلج اندام
- آیا بیماری فلج صورت بیماری مهمی است؟ فلج صورت باعث می‌شود که یک طرف یا تمام صورت افراد شل شود. این مشکل معمولا در مدت چند ماه به صورت کامل خوب می‌شود و نیازی به درمان ویژه ندارد.
- سه علامت اولیه برای فلج مغزی چیست؟ فلج مغزی ۳ علامت اولیه دارد که عبارتند از:
تاخیر در رشد کودک به خصوص در زمانی که خزیدن و نشستن را یاد می‌گیرد. رشد ناکافی ماهیچه‌ها در زمان رشد. وضعیت نامناسب نوزاد از نظر عمومی.
- فلج پزشکی به چه معناست؟ فلج پزشکی به معنی از کار افتادن بخشی یا کلی از بدن در حرکت است. علت‌های این فلج مختلف است و ممکن است همیشگی یا گذرا باشد.
